Paracetamol is een pijnstiller en weert de koorts, maar
is geen ontstekingsremmer.
De gebruikelijke hoeveelheid voor een volwassene is 500 mg (Dafalgan) om de
6 à 8 uur.
Eventuele nevenwerkingen
Paracetamol is veilig voor de maag in tegenstelling met
de meeste ontstekingswerende middelen.
De lever is een minder interessant orgaan voor paracetamol! Er kunnen vergiftigingsverschijnselen
optreden als te hoge dosissen worden genomen of als verscheidene dosissen te
snel na elkaar komen. Daarom moet er altijd minimum een 4-tal uur verlopen tussen
de inname van de eerste en de tweede comprimé. Bij een dubbele dosis,
vb een Dafalgan of een Perdolan mono bij normale nier- en leverfunctie duurt
het 6 uur vooraleer de lever gerecupereerd is van die dosis paracetamol. Als
de lever vergiftigd wordt door een overdosis, is dit een gevaarlijke intoxicatie.
De lever werkt niet meer en alles gaat verkeerd.
In combinatie met aspirine codeïne cafeïne,
vb Perdolan
aspirine = acetylsalicylzuur;
codeïne: is een lichtere vorm van morfine en wordt voor 10 % in morfine
omgezet in ons lichaam. Daardoor geeft die codeïne een toegevoegde waarde
aan de pijnstillende werking van de combinatie. vb Dafalgan codeïne, Perdolan
Duo;
cafeïne is minder nuttig bij ontstekingen, maar wordt gebruikt als pepmiddel
bij grieperige fenomenen en hoofdpijn.
Eventuele nevenwerkingen
! Analgetische nefropathie ! (nierlijden door overmatig
gebruik van pijnstillers)
Met die toegevoegde middelen wordt de pijn sterker onderdrukt. Bij langdurig
gebruik kan de nierfunctie achteruit gaan. Alles hangt af van de duur, de dosis
en hoe regelmatig die samengestelde pijnstillers gebruikt worden. Als de patiënt
te veel en te langdurig dergelijke middelen slikt, is het uitkijken naar een
andere pijnstiller, of is het aan de arts om na te gaan of de oorzaken van pijn
niet weggenomen kunnen worden.
! Verslaving! "Sommige mensen denken dat het de codeïne is, maar ik
denkt eerder dat de cafeïne verslavend werkt bij pijnstillers", aldus
prof. Laekeman. Er is altijd een risico ook al zijn de producten vrij te verkrijgen.
Het is interessant een arts te raadplegen of een opinie te vragen aan de apotheker.
Door een KB zullen over een jaar courante pijnstillers waar meer dan 15 mg codeïne
in zit, op voorschrift komen. Een deel producten zal verdwijnen of veranderen
van samenstelling. Een aantal overgangsmaatregelen worden vooropgesteld.
B. Met Aspirine zitten we al een stukje dichter bij de echte ontstekingsremmers
WAT GESCHIEDENIS: VAN WILG NAAR ASPIRINE
In de wilgenbast en in moerasspirea, ook koningin van de weiden genoemd, zitten
er salicylzuurderivaten.
In 1897 heeft Felix Hoffman door het toevoegen van azijnzuur uit dit salicylzuur
acetylsalicylzuur gemaakt. Dat maakte het salicylzuur beter verteerbaar.
In 1899 was de ASPIRINE geboren in de chemische firma Bayer. Men wist heel snel
dat het pijn- en koortswerend werkt. Het kan ontsteking temperen, maar alleen
in hoge doseringen.
In 1971 begon men met een fundamenteel onderzoek naar het werkingsmechanisme
van Aspirine, om bijna 10 jaar later op prostaglandines (zie verder) uit te
komen.
In 1977 ontdekte men dat er minder trombosen en hartinfarcten voorkwamen bij
mensen die gebruik maakten van een lage dosis Aspirine.
Sinds 1983 is Aspirine ter voorkoming van hart en vaatziekten en in lage dosis
tegen hersenletsels een courante praktijk. De werking is gekend; blijft de vraag
welke dosis geef je en moet je wachten tot de patiënt al een hartinfarct
heeft, of kun je het bij voorbaat toedienen om een hartinfarct te vermijden.
Als pijnstiller of ontstekingswerend middel wordt Aspirine nu courant bestudeerd
bij migraine omdat men denkt dat bij migraine een ontstekingscomponent een rol
speelt.
Migraineproducten zijn heel duur en met Aspirine kunnen nog altijd goede resultaten
worden bekomen, als de maag het verdraagt.
C. De ontstekingsremmende producten
Ze kunnen verschijnselen van ontstekingen temperen, niet opheffen, en ze hebben
een pijnstillend effect.
Hier worden de NSAIF besproken:
Niet-Steroïdale: klasse van geneesmiddelen die geen
cortisone zijn
Anti-Inflammatoire: ontstekingswerend
Farmaca: geneesmiddelen
Doordat deze middelen krachtiger werkzame producten bevatten
dan Aspirine, moet men er minder van nemen en worden ze courant toegepast bij
ontstekingen.
I. Indocid
Een van de eerste die op de markt kwam en in de jaren 60-70 veel gebruikt werd,
is Indocid in de vorm van capsules en zetpillen. Indocid remt de ontstekingen
doordat het de prostaglandines remt of zelfs uitschakelt. Nu wordt dit praktisch
niet meer gebruikt.
Wat zijn prostaglandines?
In de celmembraan bevinden zich een soort vetten: de fosfolipiden. Uit die fosfolipiden
wordt arachidonzuur gevormd. Via omzettingsreacties (cyclo-oxyglandines) worden
dit zuur omgevormd tot prostaglandines. Deze zijn bij ontstekingen steeds aanwezig.
Zij zijn verantwoordelijk voor de pijn en kunnen ook koorts veroorzaken.
Toen de wetenschappers de prostaglandines in verband
brachten met Aspirine en met de groep van nieuwe geneesmiddelen, dachten ze
dat alle problemen opgelost zouden zijn als ze erin slaagden die prostaglandines
uit te schakelen. Zo eenvoudig is dit niet. Prostaglandines zijn maar één
van de producten die ontstaan bij een ontsteking. Nog een reeks andere producten
spelen ook een rol.
Naast de slechte zijn er ook goede prostaglandines vb
een type prostaglandine dat de maagwand beschermt. De zuurtegraad van het maagsap
is hoog en kan enorme schade aanrichten. De maag is daar tegen beschermd doordat
er een mucosa (een slijmlaag) aanwezig is, met speciaal aangepaste cellen. Dit
is te danken aan de prostaglandines. Als nu een middel wordt toegediend dat
radicaal de prostaglandines uitschakelt, dan schakelt men ook de goede uit.
Dat leidt tot erosie, het afschilferen van die beschermende laag en uiteindelijk
het beschadigen van de maagwand. Het geneesmiddel boort zich doorheen de maagwand
tot het een bloedvat ontmoet en dan volgt een maagbloeding. Ditzelfde kan gebeuren
in de darmen, vnl. bij oudere patiënten en zo kan de darm geperforeerd
worden.
II. Meer NSAIF
Deze producten werken nog sterker en worden dus in nog lagere dosis toegediend.
Hierdoor kunnen eventuele nevenwerkingen verminderen. Die verschillen van persoon
tot persoon.
Op dit ogenblik bestaan er 57 specialiteitnamen, elk met verschillende vormen:
comprimés, ampullen om in te spuiten, zetpillen...Zo komt men aan 150
à 170 doosjes die bij de apotheker verkrijgbaar zijn. Ook de witte producten
of generische geneesmiddelen (zie verder) hebben hun intrede gedaan Dat maakt
dat een zelfde product weer onder verschillende merknamen aanwezig is. En...
er zullen er nog bijkomen.
Wat bepaalt nu het verschil tussen al deze geneesmiddelen?
Scheikundig product
Dit is het actieve geneesmiddel dat erin zit. Sommige geven wat meer andere
wat minder kans op maagdarmlijden.
Doeltreffendheid
Het actieve geneesmiddel moet goed werken.
Beperking van de nevenwerkingen
NSAIF: Schade maag - darm
Rangschikking van minder naar meer schadelijk voor de maag:
Aandacht!
Brufen is op doktersvoorschrift; Nurofen dat hetzelfde product bevat wordt vrij
verkocht.
Reden?
Bij Brufen is de dosis wel anders (tabletten van 200 of 400 mg; zetpillen van
500 mg) en het werkt wel ontstekingswerend. Dat staat niet bij Nurofen (comprimés
van 200 mg). De apotheker kan Nurofen afleveren om iemand uit de nood te helpen,
maar het is de bedoeling dat men met een ontsteking naar de arts gaat.
Rofenid en Feldene zijn producten die maar 1x daags worden gebruikt, en dus
langer werken Daardoor geven misschien ook meer risico voor maag- en darmschade.
Die medicatie is niet slecht. Alles hangt af van de voorgeschiedenis en de constitutie
van de patiënt
Duur van de werking.
kort: vb Voltaren = 3 per dag, afhankelijk van de galenische
vorm en de dosis.
middelmatig:
lang: een lange werkingsduur geef langer kans op nevenwerking: vb Feldene =
1 per dag;
Moet je nu snel beroep doen op langwerkende medicatie?
Neen. Een patiënt heeft een pijnstiller op maat nodig. Een lang werkend
middel voor een episode die lang duurt, een kort werkend voor een korte episode.
Wie alleen 's morgens pijn heeft en overdag op dreef
komt: een kortwerkend middel; bij langdurige pijn: lang werkingsmedicatie als
bescherming voor de hele dag.
Zetpillen. Wie 's morgens last heeft, steekt 's avonds een zetpil op. Een zetpil
werkt traag en heeft de volgende morgen nog invloed. (Zie ook bij "galenische
vormen").
Injecties.
Dosis:
Er bestaan aangepaste dosis, zodat de patiënt een tabletje niet hoeft te
breken: een eenheidsdosis, een capsule, een tabletje. vb Nurofen: 200 mg, Brufen:
200 mg of 400 mg
Galenische vormen
Galenische vormen dienen om het comfort van de patiënt te verhogen, door
van een zelfde scheikundig product toch iets anders te maken.
Welke galenische vormen bestaan er?
comprimés/tabletten
Het geneesmiddel vermengd met vb melksuiker, zetmeel, en een zwelmiddel wordt
onder hoge druk samengeperst of gecomprimeerd. Om de maag te sparen kunnen we
ervoor zorgen dat de comprimé niet in de maag, maar in de dunne darm
uiteenvalt.
met maagsapresistentie
vb Voltaren
Om de comprimé wordt een slijmlaagje gedaan dat niet opengaat in de maag,
maar in de darmen: Vb Voltaren: dunne darmtabletten. Dat zijn tabletten die
in de dunne darm uiteen zullen vallen omdat daar de zuurtegraad meer neutraal
is en daar lost die laag wel op.
Hoe neem je die tabletten in?
Tabletten die schadelijk zijn voor de maag worden tijdens het eten ingenomen.
Als ze toch in de maag uiteen vallen, dan beschermt het eten de maagwand voor
een gedeelte. Voor tabletten met een laagje staat op de bijsluiter dat men ze
moet innemen met een vol glas water, vóór de maaltijd.
Waarom een vol glas?
Water hoeft niet verteerd te worden. Het teveel aan water duwt de maag gewoon
weg (een grote schoonmaakgolf) en zo komt het medicament onmiddellijk in de
darmen. Gebruikt men maar een kleine hoeveelheid water, dan voelt de maag niet
de behoefte om het water vlug weg te duwen en blijft het medicament op de maag
liggen. Daar zal het na lange tijd uiteenvallen en kan er sterke maagbeschadiging
ontstaan.
Waarom vóór de maaltijd?
Tijdens de maaltijd bestaat de kans dat het laagje beschadigd of weggeschuurd
wordt door het voedsel, ofwel toch oplost omdat voedsel het maagzuur tot een
eerder neutrale zuurtegraad omzet. (Gewoonlijk heeft de maag een heel hoge zuurtegraad.)
In dit geval wordt de maag nog wat beschermd door het voedsel zelf. Een grote
concentratie zal niet direct met de maagwand in contact komen.
met vertraagde vrijstelling
vb: Burfen Retard, Rofenid Retard,
Comprimés die het geneesmiddel traag vrijstellen krijgen de naam "Retard"
Men moet minder snel een nieuwe comprimé innemen, want het geneesmiddel
doet er een langere tijd over om in het bloed te komen.
Waarom moet het vertraagd worden?
In zo'n comprimé zit er meer "geneesmiddel", want 1 comprimé
per dag volstaat. Als dit te snel vrijkomt, verhogen de risico's. Dit geneesmiddel
moet hoofdzakelijk opgenomen worden in het laatste deel van de dunne darm, in
tegenstelling tot een gewone comprimé die praktisch in het eerste derde
deel van de dunne darmvrij komt.
Hoe gebeurt die vertraging?
- In onze dunne darm is er nogal wat water aanwezig. Daardoor lossen de geneesmiddelen
snel op.
Bij Retard-geneesmiddel worden stoffen toegevoegd die een vettig karakter hebben,
zodat het middel niet onmiddellijk in water oplost. Onze dunne darm is nogal
lang (gemiddeld 12m) dus dat geneesmiddel heeft rustig de tijd om van in het
begin een beetje, maar op het einde eigenlijk alles vrij te geven.
- Zo'n comprimé moet tijdens de maaltijd ingenomen worden, omdat de maaltijd
het oplossen vertraagt: voedsel èn comprimé moeten uit de maag
weg.
Lyotabs vb Feldene Lyotabs.
Wat is lyofilyseren?
Men vertrekt van de oplossing van het geneesmiddel en haalt er nadien het water
uit. Wat overblijft is een tabletje. Dat heeft als gevolg dat dit tabletje heel
snel oplost.
Hoe gebruik je die tabletten?
Die zijn gemaakt om op de tong te leggen. Ze smelten bijna ogenblikkelijk. Daarbij
moet onmiddellijk een groot glas water gedronken worden, zodat het product sterk
verdund wordt. Dit is een interessant geneesmiddel voor mensen die vb moeilijkheden
hebben om comprimés in te slikken, maar ook vermindert het de kans dat
een grote hoeveelheid van het product ineens met de maag in contact komt, ten
minste als het voldoende verdund wordt.
Aandacht!
Die tabletjes zijn dunner en teerder dan andere. Als je ze op de gewone manier
met duim en wijsvinger uit de cluster haalt, dan kun je het tabletje breken.
Dus voorzichtig het aluminium afhalen en op uw tong leggen.
Dispersal vb: Feldene Dispersal Dispersal is een comprimé die in een
glas water wordt gelegd. Na het roeren valt hij uit elkaar. Hier is er zeker
een verdunnend effect.
Bij al deze galenische middelen zal de schade aan maag/darm niet dezelfde zijn.
Dit verschilt naargelang het product, maar ook naargelang de patiënt. De
arts moet volgens de ontstekingsgraad en de risicofactor bepalen welk geneesmiddel
hij geeft.
Zetpillen
vb: Brufen, Feldene, Naproxen EG.
Mensen die vooral 's morgens last hebben kunnen 's avonds een zetpil opsteken.
Die zal dan door zijn vettig karakter iets trager oplossen en zich via de endeldarm
verspreiden. Een zetpil kan 8 uur na het opsteken nog een gunstige invloed hebben.
Injecties
Werken injecties beter dan een oraal (via de mond) toegediend geneesmiddel?
Neen, tenzij het om een infusie gaat, maar dat is iets
wat in het ziekenhuis gebeurt.
Een intramusculaire (in de spieren) injectie vb in de bil zal niet noodzakelijker
wijze sneller werken. Het product, ingespoten in de spier, wordt uitgeloogd
door de bloedtoevoer en via de bloedsomloop komt het op de pijnlijke plaats
terecht. De snelheid hiervan hangt af van de beweging van de patiënt. Wie
wandelt zal vlugger resultaat ondervinden dan wie in bed ligt.
PROBLEMEN BIJ HET GEBRUIK VAN NSAIF
A. MAAG- EN DARMPROBLEMEN
Problemen van ernstige complicaties
Wie regelmatig NSAIF gebruikt heeft 20-30 % meer kans
op maagzweren.
Bij NSAIF is maaglijden met dodelijk risico 3-10 % hoger.
Risicofactoren verhogen naargelang:
de leeftijd: met 80 jaar 300 x hoger
het gelijktijdig gebruik van corticoïde
vroegere "ongevallen" vb maagulcera = maagzweer
de dosis van NSAIF; hoe hoger de dosis hoe meer kans er op een complicatie is
Hospitalisatie door complicaties maag/darm:
reumatoïde artritis: 1,3/100
artrose: 0,4/100
Vandaar dat de wetenschap en de industrie zoeken naar
middelen die minder schadelijk zouden zijn.
Een balans maken van de goede en slechte prostaglandines
met de maag als doelorgaan. Een goed jaar geleden kwam het combinatieproduct
Arhtrotec ter beschikking.
Arhtrotec = Voltaren + misoprostol.
Dit product wordt slechts in beperkte mate afgeleverd, vnl. voor reumatoïde
artritis (de arts moet bewijzen dat het om artritis gaat, niet artrose).
Bij mensen die een voorgeschiedenis hebben van een ulcus is een nieuwe ulcus
nooit volledig uitgesloten, maar de kans vermindert met ten minste 1/2 tot 2/3.
Middelen om de maagzuursecretie te remmen. Vb Zantac,
Losec zijn heel krachtige middelen die op een doeltreffende manier, de afscheiding
van maagzuur tegengaan. Men heeft gezien dat deze middelen, gecombineerd met
ontstekingsremmers ook een tijdelijke oplossing kunnen bieden voor het probleem
van de maaglast.
Nieuwe middelen Er zijn toch altijd weer combinaties
nodig. Losec en al de producten die tot die familie behoren, zijn niet goedkoop.
Er wordt gedacht aan nieuwe middelen die nog wel ontstekingswerend zouden zijn,
maar de maag niet meer zouden aanvallen.
B. ANDERE PROBLEMEN
De nieren:
Er is een verminderde uitscheiding van water en zout... Gevolg: hypertensie!
Mensen die neiging hebben tot hypertensie zullen gemakkelijker problemen krijgen
als ze lange tijd NSAIF gebruiken.
Tijdens het gebruik van NSAIF moet de bloeddruk gecontroleerd worden. Als men
een medicament neemt voor een te hoge bloeddruk, en een NSAIF en de bloeddruk
daalt niet, dan dient de arts eerst de oorzaak te zoeken bij het NSAIF.
De lever:
geeft duidelijk minder problemen dan de maag. Er is wel een risico bij
hoge dosissen
langdurige inname
lange werkingsduur van het middel
omzetting van geneesmiddel in de lever.
Neiging tot astma en allergieën
Wie gevoelig is voor aspirine moet opletten. Die geraakt
gemakkelijker in ademnood.
Bij een bestaand astma kunnen problemen optreden.