Dwarslaesie
Wat
is het?
Opengewerkt wervelkanaal met zenuwbundels in geel, bloedvaten in blauw. (Sobotta
atlas)Een dwarslaesie, in het dagelijks taalgebruik ook wel ‘gebroken nek’
of ‘gebroken rug’ genoemd, is een beschadiging van het ruggenmerg.
Door deze beschadiging is het lichaam vanaf de plaats van de beschadiging naar
beneden toe geheel of gedeeltelijk verlamd.
Het ruggenmerg vormt een
onderdeel van het centrale zenuwstelsel en bevindt zich in het wervelkanaal.
Zenuwbanen lopen vanuit de hersenstam richting het staartbeen. Zenuwen (het
zogeheten perifere zenuwstelsel) voor beweging en gevoel ontspringen vanuit
het ruggenmerg en lopen van daaruit door het gehele lichaam.
Door een dwarslaesie raakt
iemand van de ene op de andere dag gehandicapt, verliest de controle over een
deel van het lichaam en raakt verlamd. In dat deel van het lichaam verdwijnt
ook geheel of gedeeltelijk het gevoel. Bovendien gaat de beheersing van de blaas-
en darmspieren verloren.
In Nederland hebben ongeveer
5000 mensen een dwarslaesie.
Top
Waardoor kan
het komen?
Een dwarslaesie ontstaat vaak plotseling, bijvoorbeeld door een verkeersongeluk,
of door duiken in ondiep water. Maar schade aan het ruggenmerg kan ook geleidelijk
ontstaan, door een ziekte van de wervelkolom en/of het ruggenmerg, bijvoorbeeld
multiple sclerose, een virusinfectie, een hernia of een tumor.
Hoe wordt het vastgesteld?
Een dwarslaesie wordt in het ziekenhuis meestal door een neuroloog vastgesteld.
Als een dwarslaesie plotseling ontstaat of door een ongeluk, zal dit meestal
op de eerste hulp afdeling van een ziekenhuis gebeuren.
Niet kunnen zitten, staan
of lopen en neurologische afwijkingen in de ledematen kunnen wijzen op een dwarslaesie.
Bij een bewusteloze patiënt laat de wervelkolom zich moeilijk onderzoeken,
omdat er niet kan worden geconstateerd of er problemen zijn met bewegen.
Er worden vaak röntgenfoto’s
gemaakt om het letsel zichtbaar te maken. In het begin is het soms moeilijk
te beoordelen hoe uitgebreid het letsel is. Om dit na te gaan moeten wellicht
speciale onderzoeken worden uitgevoerd zoals een CT-scan of een MRI-scan. Hiermee
kan het inwendige van het lichaam zichtbaar worden gemaakt.
Top
Wat kan helpen?
(Doug Nelson)Als er sprake is van een gehele of gedeeltelijke dwarslaesie zijn
er beperkte mogelijkheden tot herstel. Het is belangrijk de druk op zenuwwortels
of het ruggenmerg zo snel mogelijk op te heffen, daarom kan een enkele keer
een operatie zinvol zijn. Eenmaal ontstane beschadigingen van het zenuwweefsel
genezen meestal niet volledig. Wel kan, met behulp van een langdurige en intensieve
revalidatiebehandeling in een revalidatiecentrum, een deel van de lichaamsfuncties
weer worden hersteld.
Tijdens de revalidatie
van mensen met een dwarslaesie is het herstel gericht op de voorbereiding op
een nieuw en meestal rolstoelafhankelijk bestaan. Niet alleen voor de revalidant
maar ook voor partners, kinderen, ouders of goede vrienden kan veel veranderen.
Daarom worden ook zij bij het revalidatieproces betrokken.
Daarnaast kunnen hulpmiddelen,
zoals een rolstoel, nodig zijn om zelfstandig functioneren mogelijk te maken.
Top
Wie kan
helpen?
De revalidatiearts speelt een belangrijke rol bij het weer zelfstandig functioneren.
Een revalidatiearts geeft leiding aan het revalidatieteam dat bestaat uit verschillende
behandelaars zoals een fysiotherapeut en ergotherapeut. Daarnaast kan ook een
psycholoog of een maatschappelijk werker nodig zijn bij het verwerken van de
veranderingen in het leven.
Top
Ermee leven
Een dwarslaesie verandert het leven ingrijpend. Van de ene op de andere dag
raakt iemand gehandicapt en komt in een rolstoel. Eventuele beperkingen zijn
met name afhankelijk van het niveau en de ernst van de dwarslaesie.
Ook op het seksuele vlak
verandert er het een en ander na een dwarslaesie. Bij mannen kunnen erectiestoornissen
ontstaan en het lichamelijke orgasme gaat verloren. Bij vrouwen met een dwarslaesie
kan gevoelloosheid van de vagina een probleem zijn. Zowel voor vrouwen als voor
mannen met een dwarslaesie geldt dat er samen met de partner gezocht moet worden
naar een nieuwe manier van seks beleven.
Na een dwarslaesie breekt
er een moeilijke periode aan waarin men opnieuw richting moet geven aan zijn
of haar leven met ernstige lichamelijke beperkingen. Vaak is een lange periode
van revalidatie noodzakelijk.
Top