Hoofdpijn komt veel voor: het is de belangrijkste oorzaak van
kortdurend werkverzuim in Nederland.
Ongeveer 10% van de mensen heeft regelmatig last van een of andere vorm van
hoofdpijn. Voor een patiënt met hoofdpijn is het stellen van de juiste
diagnose uitermate belangrijk. Men moet zich realiseren dat er vele verschillende
soorten hoofdpijn bestaan, die elk op een andere manier behandeld moeten worden.
Hieronder worden een aantal hoofdpijnen apart behandeld. Voor uitgebreidere
informatie verwijzen wij naar :
Aanbevolen literatuur
Alles over hoofdpijn en aangezichtspijn
M. Ferrari en J. Haan
Uitg. W.Bruna, Utrecht, 1997 ISBN 90 229 8347 1
Migraine is na spanningshoofdpijn de meest voorkomende soort hoofdpijn. De hoofdpijn treedt op in aanvallen die zeer belastend voor patiënt en omgeving zijn.
Klachten/ verschijnselen
De klachten en verschijnselen kunnen per patiënt variëren. De meest typische vorm bestaat uit aanvallen van hevige, kloppende hoofdpijn, vaak aan één kant van het hoofd. Meestal is men misselijk, moet overgeven, soms is er diarree. Tijdens de aanval, die 1-2 dagen duurt, ligt men het liefst in een donkere, geluidarme kamer. Bij ongeveer eenderde van de patiënten wordt de hoofdpijn voorafgegaan door zg. 'aura' verschijnselen. Die kunnen bestaan uit kortdurende (10-60 minuten) storingen in het zien (lichtflitsen, bijv.) of een gedeeltelijke uitval van het gezichtsveld. Het aantal aanvallen kan sterk variëren.
Oorzaken
De oorzaak van migraine is niet duidelijk. Men neemt aan dat erfelijke factoren
een rol spelen, aangezien migraine vaak in families voorkomt en aangezien men
bij een zeldzame vorm van migraine recent het erfelijk defect heeft opgespoord.
Men neemt aan dat de migraine-hoofdpijn wordt veroorzaakt door een tijdelijke
ontstekingsreactie van de bloedvaten in de hersenvliezen.
Hoe stelt men de diagnose?
Er is geen speciale test beschikbaar. De diagnose wordt gesteld op basis van het klachtenpatroon van de patiënt. Een scan van de hersenen is, uitzonderingen daar gelaten, niet nodig.
Wat zijn de behandelingsmogelijkheden?
De behandeling van migraine gebeurt voornamelijk met pijnstillers en speciale migrainemiddelen. Men maakt hierbij onderscheid tussen middelen die een aanval stoppen (zoals sumatriptan) en middelen die aanvallen voorkomen (zoals propanolol). Als vuistregel houdt men aan dat patiënten die vaker dan 2 maal per maand een aanval hebben ook middelen ter voorkoming van een aanval voorgeschreven krijgen.
Het woord spanningshoofdpijn is wat ongelukkig. Het suggereert dat de hoofdpijn door spanningen wordt veroorzaakt. Vroeger dacht men dit ook, maar tegenwoordig weet men dat dit niet altijd zo is. Spanningshoofdpijn is eigenlijk een soort verzamelnaam van verschillende vormen van hoofdpijn die niet op een andere manier geclassificeerd kunnen worden. In het algemeen wordt spanningshoofdpijn ingedeeld in een episodische (minder dan 15 dagen per maand) en een chronische (meer dan 15 dagen per maand) vorm, naar gelang de duur van de klachten.
Klachten/ verschijnselen
De hoofdpijn is vaak dubbelzijdig en minder hevig dan bijv. bij migraine (men hoeft zijn dagelijkse bezigheden vaak niet te onderbreken). Er is vaak geen misselijkheid of overgeven.
Oorzaken
De oorzaak is niet bekend. Wel speelt vooral bij chronische spanningshoofdpijn overmatig gebruik van pijnstillers een rol.
Hoe stelt men de diagnose?
Er is geen speciale test beschikbaar. De diagnose wordt gesteld op basis van het klachtenpatroon van de patiënt. Een scan van de hersenen is, uitzonderingen daar gelaten, niet nodig.
Wat zijn de behandelingsmogelijkheden?
Indien overmatig gebruik van pijnstillers een rol speelt, moet dit als eerste gestaakt worden. Soms helpt een lage dosering van een middel tegen depressie. Voorts kan een cursus "Hoofdpijn", zoals deze in veel plaatsen door het Groene Kruis wordt gegeven, uitkomst bieden.
Cervicogene hoofdpijn is een omstreden diagnose. Het woord cervicogeen betekent "afkomstig uit de nek". Met de benaming wordt een hoofdpijn bedoeld waarvan men aanneemt dat deze wordt veroorzaakt door afwijkingen in de halswervelkolom.
Klachten/ verschijnselen
Patiënten met cervicogene hoofdpijn ontwikkelen de hoofdpijn nog al eens na een ongeluk met de nek (het is overigens niet hetzelfde als een whiplash). De hoofdpijn zit aan één kant van het hoofd en straalt vanuit de nek naar het voorhoofd. De pijn wordt uitgelokt en verergerd door bewegingen met het hoofd. Het kan soms moeilijk zijn om deze hoofdpijn te onderscheiden van migraine.
Oorzaken
De oorzaak is niet bekend. Men veronderstelt dat afwijkingen in de halswervels ('slijtage' of ten gevolge van een ongeluk) prikkeling van de zenuwen op het hoofd veroorzaken.
Hoe stelt men de diagnose?
De diagnose stelt men op basis van het klachtenpatroon van de patiënt.
Een speciale test voor de diagnose van cervicogene hoofdpijn is er niet.
Wat zijn de behandelingsmogelijkheden?
Voor de behandeling worden zenuwblokkades gebruikt. Het resultaat is wisselend en wetenschappelijk is de waarde nog niet bewezen. Pijnstillers en TENS worden ook met wisselend succes toegepast.
Clusterhoofdpijn is een zeldzame, maar wel ernstige hoofdpijn die vroeger Hortonse neuralgie werd genoemd.
Klachten/ verschijnselen
Clusterhoofdpijn komt voornamelijk voor bij mannen. Het komt voor in aanvallen
van ½ tot 3 uur, die enkele maken per dag kunnen optreden. Deze aanvallen
treden vaak op gedurende bepaalde perioden (clusters). Buiten deze periode is
de patiënt klachtenvrij. Tijdens een aanval is er een zeer hevige, borende
pijn rondom of achter één oog. Vaak gaat de pijn gepaard met verschijnselen
als een rood, tranend oog, verstopte neus of loopneus, zwetend voorhoofd, nauwe
pupil, hangend ooglid, of gezwollen ooglid. De hoofdpijn is vaak zo hevig dat
de patiënt drang krijgt om te lopen: soms slaat de patiënt letterlijk
'met zijn hoofd tegen de muur'. Aanvallen kunnen worden uitgelokt door het drinken
van alcoholische dranken, of lage luchtdruk (vliegreizen).
Een kleine groep patiënten heeft een chronische vorm, waarbij de aanvallen
eigenlijk niet meer wegblijven.
Oorzaken
De oorzaak van clusterhoofdpijn is onbekend. Erfelijke factoren lijken een rol te spelen.
Hoe stelt men de diagnose?
Het klachtenpatroon is zó typisch dat men op basis daarvan de diagnose kan stellen. Meer onderzoek (hersenscans, bijv.) is niet nodig.
Wat zijn de behandelingsmogelijkheden?
De behandeling van clusterhoofdpijn bestaat bijna altijd uit een combinatie
van preventieve middelen en middelen die een aanval behandelen.
Verapamil is een van de effectiefste preventieve middelen. Andere preventieve
middelen zijn methysergide, pizotifeen, flunarizine, prednison, en lithium.
Als aanvalsbehandeling komen in aanmerking inhalatie met zuurstof, sumatriptan-injecties
(tabletten werken te langzaam).
In sommige gevallen wordt een zenuwblokkade uitgevoerd (ganglion sphenopalatinum-blokkade),
maar de waarde hiervan is nooit wetenschappelijk aangetoond.
Aangezichtspijn of 'trigeminusneuralgie' is een aandoening van de aangezichtszenuw ('nervus trigeminus')
Klachten/ verschijnselen
Patiënten met trigeminusneuralgie hebben last van zeer hevige, korte pijnscheuten op een bepaalde plaats in het aangezicht. Vaak zit dit aan de mondhoek of neusvleugel. Soms wordt het beschreven als elektrische schokken, soms als een steek met een gloeiende naald. De scheuten kunnen uitgelokt worden door kauwen, spreken, of slikken. Het is niet ongewoon dat trigeminusneuralgie leidt tot gewichtsverlies omdat de patiënt doodsbenauwd is om te eten. Ook kunnen er gevoelige plekken op het gezicht zijn, die bij zachte aanraking aanleiding tot pijnscheuten kunnen geven ('triggerpoints'). De pijnscheuten komen vaak in een periode voor, waarna zij een tijd wegblijven. Sommige mensen hebben maar enkele van dergelijke perioden in hun hele leven, sommigen hebben veel vaker last.
Oorzaken
Trigeminusneuralgie wordt veroorzaakt door een overprikkeling van de aangezichtszenuw. In de meeste gevallen wordt voor de overprikkeling geen oorzaak gevonden. Soms is de oorzaak een tumor of een ontsteking (zoals bij Multipele Sclerose). De meest voorkomende oorzaak is, naar men aanneemt, een abnormale slinger in een bloedvat dat over de zenuw heen ligt en er tegenaan drukt.
Hoe stelt men de diagnose?
De diagnose stelt men op basis van het klachtenpatroon van de patiënt. Na het stellen van de diagnose wordt wel vaak een MRI scan van de hersenen gemaakt om uit te sluiten dat een tumor de klachten veroorzaakt. Denkt men aan een abnormaal bloedvat, dan kan ook een vaat-onderzoek gedaan worden.
Wat zijn de behandelingsmogelijkheden?
In het algemeen kan men de pijn bij trigeminusneuralgie goed behandelen met middelen tegen epilepsie. Men neemt aan dat de middelen de prikkelbaarheid van de aangezichtszenuw verminderen. Veelgebruikte middelen zijn carbamazepine en oxcarbazepine. Soms wordt ook baclofen gegeven. In hardnekkige gevallen kan de aangezichtszenuw met warmte verdoofd worden (ingreep volgens Sweet). Ook wordt wel het abnormale bloedvat in de hersenen geopereerd (ingreep volgens Janetta).
Bron: 01/2006 Alles over hoofdpijn en aangezichtspijn
M. Ferrari en J. Haan
Uitg. W.Bruna, Utrecht, 1997 ISBN 90 229 8347 1