Behandeling door middel van intrathecale toediening van geneesmiddelen

Een overzicht van intrathecale toediening van geneesmiddelen
Intrathecale toediening van geneesmiddelen wordt sinds de jaren 70 van de vorige eeuw toegepast voor de behandeling van chronische pijn en is door duizenden patiënten over de hele wereld gebruikt.

Wat is intrathecale toediening van geneesmiddelen en hoe werkt het?
Voor intrathecale toediening van geneesmiddelen wordt een kleine pomp gebruikt die operatief onder de huid in de buik wordt ingebracht. In de pomp zit een pijnverlichtend geneesmiddel, zoals morfine, en dit wordt via een zacht slangetje, een katheter genaamd, rechtstreeks afgegeven aan het gebied rond het ruggenmerg (intrathecale ruimte).
Het ruggenmerg is vergelijkbaar met een snelweg voor pijnsignalen op weg naar de hersenen, waar het pijngevoel wordt ervaren. Aangezien de pijnstiller rechtstreeks wordt afgegeven in het ruggenmerg waar het transport van deze pijnsignalen plaatsvindt, kan intrathecale toediening van geneesmiddelen aanzienlijke pijnverlichting bieden met veel lagere doses medicatie dan nodig zouden zijn met pillen of injecties. Dit draagt bij aan minimalisering van de bijwerkingen waarmee andere behandelingen dikwijls gepaard gaan.


Hoe effectief is intrathecale toediening van geneesmiddelen?
Intrathecale toediening van geneesmiddelen blijkt een effectieve pijnverlichting te bieden bij
60-80% van de patiënten 4, 11, 12, 13. Daarnaast is aangetoond dat de algehele stemming van patiënten verbetert, evenals de noodzaak van aanvullende pijnmedicatie 14. Dit heeft ertoe bijgedragen dat voor veel patiënten met hevige pijn de kwaliteit van leven is verbeterd en dat ze weer meer kunnen deelnemen aan dagelijkse bezigheden; in veel gevallen konden patiënten weer aan het werk gaan.
Onderdelen van een volledig implanteerbaar systeem voor intrathecale toediening van geneesmiddelen

Een systeem voor intrathecale toediening van geneesmiddelen is een volledig implanteerbaar en programmeerbaar systeem dat bestaat uit twee onderdelen - de katheter en de pomp - die beide tijdens een operatie in het lichaam worden ingebracht.

Implanteerbare, programmeerbare pomp

De pomp is een metalen apparaat met daarin een pijnstillend middel dat automatisch de voorgeschreven hoeveelheden van het geneesmiddel rechtstreeks via de katheter aan het ruggenmerg afgeeft. Uw arts kan snel en gemakkelijk de hoeveelheid, snelheid en timing van de toediening veranderen met behulp van een draagbaar, klein, op een computer lijkend programmeerapparaat dat het geheugen van de pomp instelt.
De katheter is een zacht slangetje. Het ene uiteinde is verbonden met de pomp en het andere wordt in de ruimte rond het ruggenmerg (de intrathecale ruimte) geplaatst.

 

Het is mogelijk dat uw arts u ook een draagbaar patiëntenprogrammeerapparaat geeft dat via telemetrie met de pomp communiceert. Naast een schema voor continue toediening, biedt dit programmeerapparaat de mogelijkheid om bij doorbraakpijn extra doses medicatie toe te dienen binnen de door uw arts ingestelde grenzen.

Zodra u uw systeem voor intrathecale toediening van geneesmiddelen hebt gekregen, zal uw arts regelmatig uw pomp met medicatie bijvullen. Dit gebeurt via een naald die door de huid in het reservoir van de pomp wordt ingbracht. Het interval voor het bijvullen is doorgaans 1-3 maanden, hoewel dit kan variëren afhankelijk van uw voorschrift. De batterij van uw pomp zou gemiddeld 5-7 jaar mee moeten gaan, afhankelijk van de door uw arts voorgeschreven dosering.

Hoe weet ik of een implanteerbaar systeem voor intrathecale toediening van geneesmiddelen bij mij werkt?
Uw arts voert een screening-onderzoek uit zodat u kunt ervaren wat het voordeel is van intrathecale toediening van geneesmiddelen voordat u besluit of u het systeem operatief laat implanteren. Dit kan poliklinisch worden uitgevoerd, maar u kunt ook voor een kort verblijf in het ziekenhuis worden opgenomen. Het onderzoek kan op twee manieren plaatsvinden:

u krijgt één enkele of meerdere injecties met een kleine hoeveelheid pijnmedicatie in de intrathecale ruimte of
u krijgt een continue toediening van pijnmedicatie via een tijdelijk in de intrathecale ruimte geplaatste katheter die met een externe pomp is verbonden.
u kunt in het ziekenhuis blijven of u kunt met de externe pomp voor een paar dagen of weken naar huis gaan.
Mensen die tijdens het screening-onderzoek niet voldoende pijnverlichting ervaren, krijgen geen permanent systeem.

Wat zijn de risico's van intrathecale toediening van geneesmiddelen?
Complicaties bij intrathecale toediening van geneesmiddelen komen zelden voor, en als ze al voorkomen dan hooguit bij een klein aantal patiënten. Bij de operatieve plaatsing van de pomp zijn complicaties als infecties echter mogelijk. De katheter zou los of verstopt kunnen raken of in zeldzame gevallen zou de pomp kunnen stoppen met werken. Hierdoor zou de pijnverlichting kunnen afnemen of verdwijnen; dit moet mogelijk operatief worden verholpen, maar ook dit komt slechts zeer zelden voor.

Intrathecale toediening van geneesmiddelen in één oogopslag

Hoe werkt het?

Er wordt een kleine pomp met een pijnstillend middel operatief onder de huid in de buik ingebracht; de pomp geeft dit middel rechtstreeks aan het gebied rond het ruggenmerg af.
Implantatie van een systeem voor intrathecale toediening van geneesmiddelen wordt voorafgegaan door een screening-onderzoek dat helpt te bepalen welke patiënten waarschijnlijk baat hebben bij de behandeling.

Wat zijn de voordelen?

Intrathecale toediening van geneesmiddelen biedt bij 60-80% van de patiënten effectieve pijnverlichting.
Aangezien het pijnstillende middel rechtstreeks aan het ruggenmerg wordt afgegeven, maakt intrathecale toediening van geneesmiddelen pijnbestrijding mogelijk met veel lagere doses dan bij gebruik van tabletten.
Complicaties bij intrathecale toediening van geneesmiddelen komen zelden voor, en als ze al voorkomen dan hooguit bij een klein aantal patiënten.