Vertaald betekend het Engelse woord whiplash 'zweepslag'. Hoewel de term gewoonlijk wordt gebruikt voor nekklachten, is het eigenlijk hetzelfde als wat er met een kuit kan gebeuren na een verrekking.

Een whiplash (eigenlijk whiplash-trauma of post-whiplash klachten) wordt veroorzaakt door een ongeluk, meestal door een auto-ongeluk waarbij het slachtoffer van achteren wordt aangereden. Door de klap bij zo'n ongeluk worden de rug en schouders naar voren geduwd, terwijl het hoofd achterblijft, omdat het nogal los op de romp staat. Wanneer er geen hoofdsteun is, slaat het hoofd helemaal naar achteren, over de leuning heen. Wat er op dat moment precies wordt beschadigd, is nog steeds niet goed aangetoond.

Wel zijn er verschillende theorieën over. De meest aannemelijke hiervan is dat er - net als bij een sportblessure - gewrichts - banden, overrekt worden en/of spiervezels worden beschadigd.

1. Wat zijn de klachten
2. Wat kan eraan gedaan worden?
3. Veroorzaakt een blijvende schade?
4. Problemen bij onderzoek

1. Wat zijn de klachten

Bij een whiplash-trauma hoort een heel scala van post-whiplash-klachten. De verschijnselen kunnen variëren van niet zo ernstig tot heel ernstig. Er is bijna altijd sprake van pijn in de nek, doordat de nekspieren hoog in de nek stijf zijn. De pijn straalt ook uit naar het hoofd. Deze klachten nemen toe bij inspanningen.

Daarnaast zijn er nog veel diffuse verschijnselen, zoals pijn die uitstraalt naar de schouders en armen, en geheugen- en concentratiestoornissen.

Deze laatste stoornissen kunnen worden veroorzaakt door de pijn, maar ook doordat er mogelijk een hersenschudding is geweest.

2.Wat kan eraan gedaan worden ?

Wanneer iemand na een aanrijding met whiplash-klachten bij de huisarts of eerstehulpafdeling in het ziekenhuis komt, worden er eerst röntgenfoto's gemaakt om uit te sluiten dat er iets is gebroken, of een gewrichtsband is gescheurd.

De behandeling bestaat uit fixatie (vastzetten) en rust. Het fixeren gebeurt met een vaste, stevige halskraag, die binnen een paar dagen na het ongeluk wordt omgedaan en drie tot vier weken wordt gedragen.

Wanneer de kraag weer af mag, moet de nek met behulp van houdingsoefeningen opnieuw voorzichtig in beweging worden gebracht. Dat gebeurt met behulp van een therapie: Mensendieck, Ceasar of Fysiotherapie. Zo'n therapie zorgt ervoor, dat de patiënt zijn hoofd en halswervelkolom weer in de goede houding krijgt. Het hoofd wordt daarbij rechtop gehouden, zodat er een goed zwaartepunt van het hoofd ten opzichte van de wervelkolom ontstaat, en de achterste nekspieren niet overbelast worden.

Wanneer iemand het hoofd naar voren of naar achteren houdt, moeten de spieren namelijk extra hard werken. Zelfs als de spieren al pijnlijk zijn, kan iedere verdere inspanning nog meer pijn veroorzaken. Ook moet er vanaf het begin een goede medicatie tegen de pijn worden gegeven.

De nek is heel gevoelig en beweegt bijna voortdurend, zoals bijvoorbeeld goed te zien is als iemand praat. Wanneer er iets mis mee is, zijn er dus ook meteen klachten. Iemand met nekklachten probeert zijn hoofd stil te houden, waardoor de nek verkrampt raakt en nog meer pijn gaat doen.

Zo ontstaat er een vicieuze cirkel, die uiteindelijk kan leiden tot chronische pijnklachten. Door pijnstilling en goede houdingstherapie kan dit laatste voorkomen worden.

3. Veroorzaakt een Whiplash blijvende schade

In de meeste gevallen geneest een whiplash spontaan; bij ongeveer vijftig procent van de mensen gaat het binnen drie maanden vanzelf over.

Zeventig procent is binnen een jaar hersteld. De dertig procent die overblijft, herstelt niet goed en wordt in het jaar daarna meestal met allerlei therapieën behandeld. In ruim de helft van deze gevallen komt het dan alsnog goed.

Bij ongeveer tien procent van de slachtoffers blijven de klachten bestaan.

4. Problemen bij onderzoek

Het post-whiplash syndroom bestaat uit een aantal klachten dat samenhangt met de oorzaak (het ongeluk). Er is echter geen ziekteproces te herkennen.

De oorzaak en de klachten zijn bekend, mogelijke beschadigingen zijn niet zomaar terug te vinden. Dit betekend in de praktijk dat een dokter niet of nauwelijks kan bewijzen dat bepaalde klachten door een whiplash zijn veroorzaakt.

Om meer duidelijkheid te krijgen, wordt veel onderzoek verricht naar het post-whiplash syndroom, onder meer met behulp van röntgenfoto's van de nek en resultaten van neuropsychologisch onderzoek. Ook doet men onderzoek naar het verschil in EEG (elektro-encefalogram, een 'hersenfilmpje') tussen whiplash-patiënten en niet-patiënten. Daaruit blijkt dat er wel verschillen zijn, maar het probleem is dat de patronen die in het EEG van de whiplash-patiënten voorkomen, ook bij andere ziekten te zien zijn. En dat betekent dat niet bewezen kan worden dat deze afwijkingen zijn veroorzaakt door het whiplash-ongeluk.

Andere mogelijkheden zijn dat het niet bekend is of iedereen die zo'n ongeluk meemaakt ook deze afwijkingen krijgt. Tot slot ziet de specialist, bij wie het hersenfilmpje wordt gemaakt, de patiënt pas als de klachten al zes weken tot drie maanden bestaan. De patiënt is dan eerst naar de huisarts geweest, vervolgens bij een therapeut, en heeft daarna nog op de wachtlijst van de specialist gestaan. De klachten zijn tegen die tijd chronisch, en als er al afwijkingen worden gevonden, is het toch moeilijk om deze in verband te brengen met de whiplash. Het is dus niet eenvoudig om te onderzoeken wat er precies aan de hand is bij een post-whiplash syndroom.

Whiplash-verwondingen van hoofd en nek

1. Whiplash verwondingen van
hoofd en nek

2. Overstrekking
3. Overbuiging
4. Beschadiging van het ruggemerg
5. Beschadiging van de banden
6. Spierletsel

1. Whiplash verwondingen aan hoofd en nek

Een whiplash-trauma ontstaat wanneer het hoofd plotseling een heftige slingerbeweging maakt ten opzichte van de romp. Hierdoor kunnen beschadigingen ontstaan weke delen, spieren en gewrichten in de nekstreek. Maar ook in het gebied van de hersenstam.

De schade bestaat uit microletsels, die diffuus in het omschreven gebied voorkomen en na verloop van enkele uren of dagen een scala aan klachten geven, variërend van nekpijn, hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid tot gevoelens van angst, depressie, moeheid, vergeetachtigheid en concentratieproblemen.
De meeste afwijkingen zijn moeilijk zichtbaar te maken met de huidige medische technieken als röntgenfotografie, CT-Scan , EEG en MRI. Toch twijfelen de medische experts er niet aan dat het sterk psychisch getinte whiplash-syndroom een lichamelijke oorzaak heeft.

2. Overstrekking

Met kracht wordt het hoofd in achterwaartse positie gebracht. Stukjes bot kunnen, door een scheurtje in de voorste lange band, van de nekwervels worden afgerukt. Doornuitsteeksels van de wervels kunnen breken. Tussenwervelschijven worden aan de achterkant samengedrukt en kunnen aan de voorzijde scheuren. Bloedvaten in de wervels worden opgerekt, dicht gedrukt of kunnen scheuren, waardoor de bloeddoorstroming naar de hersenen beklemd wordt.

3. Overbuiging

Het hoofd wordt naar voren en naar beneden geslingerd in een overbuiging. Wanneer het voorste deel van de wervels wordt samengedrukt kan er een wigvormige vervorming ontstaan. Tussenwervelschijven kunnen worden beschadigd en door uitstulping en zwelling de zenuwen irriteren.

4. Beschadiging van het ruggemerg

Wanneer er scheuren ontstaan in de banden rond de wervels, kunnen de wervels ontwricht raken, waardoor beschadiging kan ontstaan van het ruggemerg. Dit kan verlammingen en soms zelfs de dood tot gevolg hebben . Bij Whiplash-verwondingen kunnen ook de hersenen zodanig geschud worden dat kleine bloedinkjes aan de oppervlakte ontstaan. Ook de slokdarm kan beschadigd worden door het schuren tegen scherpe botrandjes of door beklemming tussen de wervels.

 

5. Beschadiging van de banden

Wervels worden door banden op hun plaats gehouden. Sommige banden zijn amper één centimeter lang en allemaal zijn ze enkele millimeters dik. Bij een whiplash kunnen deze banden worden opgerekt, gedeeltelijk scheuren of zelfs totaal worden afgescheurd.
De voorste lange band (verticaal aan de voorzijde van de wervels) kan worden beschadigd door overstrekking, de achterste lange band (aan de achterzijde van de wervels) bij overbuiging. Ook het brede ligamentum nuchae (aan de achterzijde) kan worden uitgerekt of zelfs scheuren.

6. Spierletsel

Bij een whiplash kunnen de nekspieren, met name de schuine halsspier de halsribspieren de monnikskapspier en de lange nekspier geblesseerd raken. De blessures kunnen variëren van kleine verrekkingen en bloedinkjes tot zeer ernstige scheuren.