Koude handen
of voeten bij de ziekte van Raynaud
De ziekte van
Raynaud is bekend onder heel veel namen, maar in bijna allemaal zit in elk
geval de naam Raynaud (aan het eind of het begin). 1 uitzondering: witte
vinger syndroom (white finger). Met de term 'fenomeen van Raynaud' doel je op
het (op dat moment) optreden van de verderop beschreven symptomen. Je hebt de
'ziekte van Raynaud' als je vaak last hebt van het 'fenomeen van Raynaud'.
Deze ziekte heeft mijn warme belangstelling, omdat (naast evt. witte vingers)
1 van de belangrijkste symptomen koude handen en/of voeten is. Bij mijn
onderzoek ben ik op een interessante techniek gestuit om hier misschien wat
aan te kunnen doen. Maar ik loop op de zaken vooruit. Waarom deze ziekte
behandelen op een site over RSI? RSI specialist Pascarelli behandelt Raynaud
in het gedeelte van zijn boek dat over RSI's gaat (en niet bij de gerelateerde
aandoeningen). Raynaud kan nl. een gevolg zijn van heel veel andere ziektes,
waaronder enkele varianten van RSI: hand-arm vibratie syndroom en TOS. Je zou
Raynaud dus ook als een RSI kunnen beschouwen.
Wat is er aan de
hand?
Als je in een koude omgeving komt, of iets kouds aanraakt, dan
trekken bloedvaatjes in de extremiteiten (handen en voeten) zich samen. Het
lichaam wil nl. vermijden dat het teveel warmte verliest, en vind het
belangrijker de kernonderdelen te beschermen. Een hand meer of minder, wat maakt
het uit, zolang je maar overleeft. In het geval van Raynaud (of in elk geval van
zijn ziekte) is deze reactie een beetje uit de hand gelopen. Door het afsnijden
van de bloedtoevoer worden je handen eerst wit, dan paarsblauwachtig en
tenslotte weer rood (als het bloed terugstroomt). Niet bij iedereen zijn deze
kleuren alle 3 waar te nemen. Tintelingen en doofheid zijn wel vaak aanwezig,
evenals pijn. Hoe weet je nou of je een normale reactie op kou hebt, of dat er
sprake is van Raynaud? Bij Raynaud is er een hele scherpe grens, waarboven de
kleur zeer wit is.
Oorzaak
Er
is een primaire en een secundaire vorm van Raynaud. Voor de primaire vorm is
geen oorzaak bekend, alleen een aanleiding. De verschijnselen treden op als je
teveel aan kou wordt blootgesteld, en waarschijnlijk ook als gevolg van
emotionele reacties. In beide gevallen gaat het om een overdreven, onnodige
reactie van het zenuwstelsel. De secundaire vorm houdt in dat de Raynaud
verschijnselen voortkomen uit een andere ziekte. Dat kunnen RSI-varianten
zijn, zoals hand arm vibratie syndroom, of Thoracic Outlet Syndrome, maar ook
reuma, artherosclerose of SLE (Lupus). Vaak zijn de bloedvaten op een of
andere manier aangetast. Met een simpele test is onderscheid te maken tussen
de primaire vorm en veel van de secundaire vormen. Men meet dan de
bloeddoorstroming ter hoogte van de vingers. De temperatuur van de vingers
wordt eerst verlaagd, en later weer verhoogd. Bij de primaire vorm zou de
doorstroming vrij snel moeten terugkeren naar het normale peil. Dat is in elk
geval niet zo als de secundaire vorm door een bindweefselziekte (zoals Lupus)
veroorzaakt wordt. De test is niet belastend.
Behandeling
Er
zijn heel veel manieren om iets aan Raynaud te doen, die er voor een groot deel
op neer komen dat je aanvallen probeert te voorkomen. De simpele en alternatieve
aanpakken zijn daarbij veel succesvoller dan de reguliere (medicijnen en
operatie).
De meest simpele oplossing
is vermijden dat je koud wordt. Draag evt. zelfs binnen handschoenen, of iets
vergelijkbaars (bv. wristies). Ook het warmhouden van je lichaam (elektrische
deken?!) heeft zin. Het kan misschien samentrekking van de bloedvaten in je
vingers voorkomen.
Er is een goede oefening
om je handen warm te krijgen. Hij heet 'windmolen', en is gebaseerd op de
warming-up van skiers. Zwaai je armen naar omlaag, achter je lichaam, en vervolgens
naar voren en omhoog. Doe dat ca. 80 keer per minuut. Door de centrifuge-achtige
krachten die je oproept stroomt het bloed naar de handen. (Deze oefening is
misschien niet aan te raden voor mensen die ook bepaalde andere vormen van
RSI hebben, hoewel ik hem zelfs met frozen shoulder nog redelijk probleemloos
kan doen.)
Rook niet! Roken leidt tot vernauwing van bloedvaten.
Experimenteer evt. met het tijdelijk niet gebruiken van cafeïne. Niet alle
geleerden zijn het erover eens, maar sommigen denken dat cafeïne krampen in
de bloedvaten kan veroorzaken.
Sommige medicijnen maken Raynaud erger. Denk bv. aan beta-blockers (o.a. gebruikt
tegen te hoge bloeddruk) en ergotamine (tegen migraine).
Zeker bij de primaire vorm van Raynaud is biofeedback kansrijk.
Een studie aan een universiteit in New York lijkt er op te wijzen dat visolie
het verkrampen van bloedvaten kan tegengaan. 11 personen namen 12 weken lang
visoliecapsules in (het is helaas onduidelijk hoeveel). Bij 5 van hen verdwenen
de symptomen volledig, de anderen gingen vooruit.
Met de volgende techniek kan je je lichaam leren om anders te reageren bij
contact met kou. Vul 2 bakken met warm water. Zet de ene in een warme kamer,
en de andere buitenshuis of in een koude kamer. Kleed je op binnenshuis zijn.
Dompel je handen 2 a 5 minuten in de bak in de warme kamer, dan 10 minuten
in de bak in de koude ruimte, dan weer 2 a 5 minuten in de warme kamer. Herhaal
de procedure 3 tot 6 keer per dag, om de andere dag. Binnen 50 keer (100 dagen)
zou verbetering moeten optreden. Wat er gebeurt is dat in de koude kamer je
bloedvaten normaal zouden samentrekken. Door het warme water doen ze dat nu
niet. Je koppelt dus het niet samentrekken aan de koude omgeving, waardoor
het voor je lichaam een bekend patroon wordt.
Aangezien bij Raynaud de bloedvaten samentrekken, kunnen bloedvatverwijdende
medicijnen helpen. De bronnen die ik geraadpleegd heb zijn er echter niet
enthousiast over.
In extreme gevallen wordt via een operatie een zenuwbaan doorgesneden. Iemand
die een beetje op deze site gesnuffeld heeft, weet dat ik dat niet snel zou
aanraden.