De invloed van voeding op pijn

Weet wat je eet:
pseudo-allergieën en
voedselintoleranties nemen toe

De een is gevoelig voor chocolade, de ander krijgt buikpijn van mosselen en nog een derde barstende hoofdpijn van rode wijn. Waarom reageren sommige mensen op voeding en andere niet? Is er een verband tussen voeding en pijn? Kan het mijden van bepaalde voedingsstoffen aan sommige klachten verhelpen? Met deze en andere vragen trokken we naar voedingsconsulente Christine Tobback. Alhoewel de link tussen voedsel en pijn vooralsnog weinig of niet wetenschappelijk ondersteund wordt, ervaart deze diëtiste in haar praktijk dat voeding een veel grotere invloed op onze gezondheid heeft dan men denkt.

Als diëtiste is voeding haar passie maar haar interesse voor voedselovergevoeligheid en -intoleranties werd Christine Tobback aangereikt door haar kinderen. Haar dochter was een 'huilbaby' en haar zoontje had vanaf zijn geboorte darmproblemen.
"Het leek alsof mijn dochter constant pijn had, vandaar dat vele huilen. Ze zweette vooral 's nachts enorm veel en had last van jeuk, aften, gewrichtspijnen, een loopneus en oorpijn". Concentratiestoornissen staken de kop op tijdens de eerste jaren van de lagere school. Doktersbezoeken leverden niet veel op want alle bloedwaarden bleken normaal te zijn en ook echografieën vertoonden niets abnormaals. Intussen was er ook een zoontje geboren. Hij had constant diarree en was altijd moe. "Weer kon niemand me helpen. Tot men vaststelde dat hij een fistel had en hij onmiddellijk moest geopereerd worden".
Ook na de operatie bleef haar zoon kampen met diarree en vermoeidheid. Allergietesten en onderzoeken voor een lactoseovergevoeligheid leverden niets op. Christine ging op zoek naar mogelijke oorzaken. In enkele boeken sprak men van pseudoallergieën en voedselintoleranties, een abnormale reactie op voedsel of voedselbestanddelen. Door het mijden van bepaald voedsel ontdekte ze dat haar kinderen beter sliepen, minder zweetten, hun gewrichtspijnen verminderden en de jeuk afnam.
Ook hun neus-, keel- en oorklachten verdwenen. "Ik herkende gelijkaardige patronen bij mijn patiënten, legde verbanden enzo is mijn interesse voor pseudo-allergieën en voedselintoleranties gegroeid".

Boosdoener histamine

De voorbije twaalf jaar heeft deze Leuvense voedingsconsulente patiënten geholpen met pijnklachten van diverse aard, van buikklachten, over hoofdpijn tot aandoeningen als CVS en ADHD. "De klachten bij pseudo-allergieën kunnen sterk lijken op die bij een echte allergie. Ook bij een pseudo-allergie word je 'ziek' van bepaalde voedingsmiddelen, maar het heeft niets te maken met het afweersysteem. Men kan geen antistoffen waarnemen in het bloed, wat wel het geval is bij een primaire allergie. Mestcellen spelen hierbij een belangrijke rol". Dat zijn witte bloedcellen die aanwezig zijn in de meeste organen maar vooral in de huid, de luchtwegen en het maag-darm stelsel. Mestcellen bevatten stoffen 'korrels' die na vrijlating uit de cel aanleiding geven tot allergische klachten, zoals galbulten, niezen, kortademigheid enz.

Eén van deze stoffen is histamine, een biogeen amine. "Normaal gesproken regelen de darm en de lever dat er niet te veel biogene aminen in de bloedbaan komen. Bepaalde enzymensystemen zijn hiervoor verantwoordelijk. Als deze barrière niet goed functioneert, ontstaat er een te veel aan biogene aminen in het lichaam en dat geeft lichamelijke reacties. Bovendien zijn er bepaalde voedingsmiddelen die histamine vrijmaken, de zogenaamde 'triggers', en op die manier lichamelijke reacties oproepen of versterken. Deze producten zijn bijvoorbeeld aardbeien, schaaldieren, tomaat, alcoholische dranken en additieven". Andere voedingsmiddelen bevatten door het productieproces een grote hoeveelheid histamine zoals gegiste kazen, tamarisaus en zuurkool. Naast deze pseudo-allergieën hebben sommige personen ook nog te kampen met een lactose-, fructose- of nikkelovergevoeligheid.
Ook mogelijke kruisreacties met pollen van bomen, grassen en onkruid kunnen een rol spelen.

Welvaartsaandoeningen

Pseudo-allergieën komen vaak voor bij klachten die men gemeenzaam 'welvaartsaandoeningen' noemt zoals
ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Dysorder), spastisch colon, migraine, spierpijnen, PMS (premenstrueel syndroom), slaapstoornissen, chronische vermoeidheid en depressies. Ook personen met diabetes ondervinden beterschap door deze pseudo-allergenen te achterhalen. Waarschijnlijk kwamen deze aandoeningen vroeger in mindere mate voor. En was er ook geen sprake van voedselovergevoeligheid.
"Er zijn diverse redenen. Om te beginnen onze hedendaagse eetcultuur. We eten te vlug met darmfermentatie
tot gevolg. Inname van te grote hoeveelheid suikers heeft als gevolg dat een deel van de voeding onverteerd het darmkanaal bereikt en daar een gistingsproces ondergaat. Er worden alcoholen gevormd die op hun beurt de enzymensystemen in de darm, nodig voor de neutralisatie van onder andere histamine, kunnen blokkeren. Waardoor je meer ontstekingen riskeert. Een tweede element is dat we geen tijd meer nemen om eten te maken.
"Wie smeert er 's morgens nog boterhammen? Sommige kinderen eten dagelijks koffiekoeken waardoor hun lever overbelast wordt door het hoge transvetgehalte (slechte vetten) van deze voedingsmiddelen. En het is precies die lever die de histamine moet neutraliseren. Als die altijd overbelast is, loopt het fout. Eigenlijk moeten we teruggaan naar de voeding van onze grootouders.
Ze gebruikten veel meer seizoensgebonden producten in hun menu. Sommige gezinnen gebruiken constant dezelfde groenten en fruit het ganse jaar door. Volgens professor Wim Stevens, diensthoofd van de Afdeling Immunologie Reumatologie en Allergologie van het UZ Antwerpen vergroot het gebruik van steeds dezelfde soort de kans op het ontwikkelen van pseudo-allergische reacties".

Daar bovenop neemt het verbruik van kant-en-klare maaltijden almaar toe. "Dergelijke maaltijden bezitten veel meer toevoegstoffen zoals kleurstoffen, bewaarmiddelen en smaakversterkers, gekende triggers of uitlokkers van ontstekingsreacties". Tot slot vermeldt voedingsconsulente Christine nog een zeer belangrijk gegeven. "Te veel mensen hebben een vetfobie. Iedereen wil vermageren en laat zo veel mogelijk vetten achterwege, ook de goede. Vetten zijn nodig omdat ze het transport verzorgen van suikers, heel belangrijk voor mooie bloedwaarden, maar ook omdat ze de opname van allergenen vertragen tegenover het darmslijmvlies".

Ontwenningsverschijnselen

"Ik bekijk een mens in zijn geheel. Als iemand mij zegt dat hij hoofdpijn heeft, weet ik uit ervaring dat er altijd andere klachten zijn zoals maag-darmklachten, spier- of gewrichtspijnen, vochtretentie, aftose, slaapstoornissen, long- of huidproblemen, omwille van de mestceldegranulatie. Het openspringen van die mestcellen kan gebeuren in verschillende organen. Bij een eerste consultatie vullen mijn patiënten een lijst in met hun gezondheidsklachten en maken we ook een lijst van wat ze eten. Aan de hand daarvan wordt een zogenaamd eliminatiedieet opgesteld". Voedingsmiddelen die reacties veroorzaken, moeten voorlopig vermeden worden.
Gedurende de eerste weken van het dieet kunnen ontwenningsverschijnselen optreden, vergelijkbaar met de klachten die optreden bij het staken van koffie, tabak- of alcoholgebruik. In het algemeen verdwijnen deze ontwenningsverschijnselen na enkele weken, terwijl de klachten die met voedselovergevoeligheid te maken hebben, verminderen of volledig verdwijnen. Onder invloed van een dergelijk voedingsschema kunnen de reacties op voedselallergenen in de loop der tijd afnemen. Na 4 weken dieet kan geprobeerd worden de verboden voedingsmiddelen één voor één weer in zéér kleine hoeveelheden te introduceren. Zo kan systematisch worden uitgezocht welke voedingsmiddelen nog reacties geven en klachten veroorzaken. "Op korte tijd kan men
beterschap ondervinden, vooral van het maag- en darmstelsel.
Hoofdpijn, neus- en longklachten en jeuk kunnen volledig verdwijnen.
Opvallend is ook dat de slaapkwaliteit sterk verbetert.
Telkens voelt de persoon zich véél rustiger en minder moe na het volgen van zijn aangepast voedingsschema".
Mensen die gevoelig zijn voor voeding kunnen ook gevoelig zijn voor andere invloeden. "Zij reageren meestal ook op bruuske temperatuurveranderingen, chemische stoffen of medicatie. Ook stress maakt histamine vrij. Bij stresssituaties gaat het histamineniveau omhoog. Daardoor ervaren sommige personen minder klachten als ze met vakantie gaan". Hormonale veranderingen spelen ook een rol. "Rond de menstruatieperiode is de histamineafbraak bij sommige vrouwen lager. Dan kan het achterhalen van de voedingstriggers een hulp zijn om de premenstruele klachten te verminderen. Professor Stevens maakt de vergelijking dat iedereen een emmer heeft met meerdere oorzaken waarom je histamine vrijmaakt. Vanaf het moment dat die emmer overloopt, ontstaan er klachten".

Stresssituaties kan je niet zomaar veranderen, hormonen ook niet, daarom is het volgens Christine Tobback nodig om je voeding in balans te houden. "Als je voedselintoleranties aanpakt, slaap je beter, gaat je immuniteit omhoog, ben je minder stressgevoelig en heb je al een vertrekpunt om vlugger uit die emmer te geraken, om het niveau te verlagen".

Verslavingsallergieën

Soms zijn de triggers vrij eenvoudig te detecteren en kom je relatief snel tot resultaat. Bij een combinatie van diverse producten is het moeilijker. "Je hebt kinderen die alleen maar boterhammen met choco eten, een chocoladekoek als vieruurtje nemen en dan nog een chocomelk als drankje. Wanneer ze al die chocolade laten, slapen ze merkelijk beter. Tegelijkertijd verdwijnen ook hun maagdarmproblemen en/of huid- of longklachten. Wanneer je weer een chocoladeproduct toelaat, steken zware nachtmerries opnieuw de kop op, samen met de andere klachten. Iets dat je graag eet of drinkt vormt meestal de trigger. Daar gaat men dan gevoeligheden op kweken. Eigenlijk zijn het verslavingsallergieën".
Welke stoffen te mijden? "Het is heel complex en je kan er geen lijn in trekken. Sommigen mensen reageren op garnalen, anderen op nootjes. Het is niet op te sporen in het bloed. De reacties komen soms onmiddellijk maar meestal pas 12 of 24 uur later waardoor verbanden leggen heel moeilijk is". Wat wel kan vastgesteld worden is dat een aantal triggers samen een te grote hoeveelheid histamine aanleveren voor het lichaam. "Iemand met veel ontstekingen ziet na een restaurantbezoek dat de klachten vaak versterkt worden. En dit omwille van een te grote hoeveelheid triggers in het voedingspakket". Intoleranties pakken altijd de weke plekken aan. Bij kinderen zijn dat meestal de knieën, de peesaanhechtingen. "Zo kreeg ik een kind op consultatie met voortdurende kniepijn. Zogezegd omwille van overgewicht. Na het toepassen van het schema bleek dat het vanillepapje dat ze bijna dagelijks gebruikte de boosdoener was.
Die vanillepudding bevatte tartrazine, een kleurstof die histaminevrijmaking kan uitlokken", besluit Christine die toch stilaan een kentering waarneemt in de medische wereld. "Het probleem is nog te weinig gekend. De meeste dokters willen een diagnose stellen aan de hand van bloedwaarden en bij die pseudo-allergie zie je niks. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vormen de pseudo-allergieën samen met depressies de toekomstige gezondheidsproblemen. Volgens mij is deze problematiek al geruime tijd bezig".
Hoe is het nu met de eigen kroost? "Nadat we eerst zo'n tien jaar gesukkeld hebben - we waren zelf chronisch vermoeid door het gebrek aan slaap - loopt het nu prima. Hoe langer we de triggers binnen de perken kunnen houden, hoe beter het lichaam zich voelt. Volledige eliminatie is niet meer nodig voor hen, die periode is voorbij. Wel zullen ze hun hele leven aandacht aan hun voeding moeten besteden zeker tijdens momenten van stress,hormonale schommelingen of een infectie".

Interview met Christine Tobback uit Prikkel december 2007 door Carina Rooselaers