Depressie( bijeenkomst Hooidonk 20/05/2000)

Door Professor Van Houdenhove

Neuropsychiater en revalidatiearts verbonden aan de KU Leuven die patiënten met chronische pijn en chronische vermoeidheidsklachten behandelt in Pellenberg.

Zijn studenten wijst hij vooral op het belang van de psychische kant bij pijn en vermoeidheid.

De visie die men hanteert in Pellenberg is biopsychosociaal en wordt beschouwd als de basisfilosofie om chronische pijnpatiënten te helpen.

De drie peilers zijn dan ook:

BIOS: de pijn wordt lichamelijk gevoeld.

PSYCHO: de pijn is niet ingebeeld (een mens is meer dan een zak vol organen) De mens denkt voortdurend, heeft bepaalde verwachtingen, heeft bepaalde hoop waardoor de pijn ook emotioneel wordt beleefd.

Bij chronische pijnpatiënten spelen gevoelens zoals depressie, verdriet en machteloosheid een belangrijke rol en deze gevoelens hebben dan weer hun effect op de pijn.

SOCIAAL: als chronische pijnpatiënt kom je ook is contact met andere mensen: partner, familie, collegae, maatschappelijke werkers, enz.

De problematiek van de chronische pijnpatiënt wordt vanuit deze 3 hoekpunten besproken met de patiënten.

1. BIOS:

Hoe wordt pijn chronisch? De pijnprikkels blijven voortdurend aanwezig, de zenuw blijft geklemd en de acute pijn zet om naar chronische pijn omdat na verloop van tijd het hele pijnverwerkingssysteem overgevoelig geraakt(sensitisering)

De pijnpoort die bij iedere persoon aanwezig is en die de pijnprikkels verwerkt, blijft bij een chronische pijnpatiënt geopend.

Men vermoedt dat mensen die onder voortdurende druk staan, gemakkelijker een overgevoelig pijnsysteem krijgen.

Lichamelijke therapieën:

-Pijnstillers die werken op het pijnsysteem. Dit kan zijn ofwel op de pijn poort( oa.morfine) ofwel op de buitenkant van het pijngebied(oa. aspirine). Af te wegen tegenover de voordelen is hier de gewenning.

-Tensapparaat dat gebruikt wordt om de pijnprikkels af te vlakken.

-Torsale strengstimulator(ruggemergstimulator) die de pijnpoort dichtdrukt.

2. PSYCHO:

Wat een chronisch pijnpatiënt nooit mag doen is catastroferen. Dat maakt een mens depressief, hopeloos en machteloos.

Wat is depressie?

Het is niet hetzelfde als verdrietig zijn en er zijn een aantal gradaties die gaan van somber gestemd zijn tot situaties waarbij de persoon zich afvraagt waarom hij/zij nog leeft, het is een diepe neerslachtigheid waardoor de energie niet meer zo goed stroomt.

De zin om dingen te doen, om vooruit te geraken is gebroken bij een chronische pijnpatiënt.

Dit uit zich in allerlei klachten zoals het feit dat een chronisch pijnpatiënt niet meer zo kan genieten van de dingen rondom hem en ook de lichamelijke verschijnselen zoals angst, slapeloosheid en vroeg wakker worden, zijn niet te onderschatten.

Is er een verband tussen depressie en chronische pijn?

Uit onderzoeken is gebleken dat chronische pijnpatiënten en depressie vaak tegelijk voorkomen.

Alle activiteiten die je moet opgeven t.g.v. je pijn( sociaal contact, sport, werk, reizen,...) zijn vormen van belasting die zwaar kunnen wegen en aanleiding kunnen geven tot depressie.

Door depressie worden de activiteiten geremd, geblokkeerd en zit men met een innerlijke onrust.

Depressie heeft invloed op onze pijn. Als onze moraal gezakt is, zakt ons energiepeil, wordt onze aandacht verzwakt en die afleiding zorgt ervoor dat de pijn in het centrum komt te staan van de chronische pijnpatiënt.

De aandacht voor de pijn staat centraal.

De depressie duwt de aandacht van de patiënt naar de pijn. De depressie beïnvloedt de slaap. Het eerste teken is het vroeg wakker worden. Er zijn doorslaapstoornissen wat erop wijst dat de biologische klok verstoord is.

Tijdens onze slaap vinden er echter een aantal herstelprocessen plaats en het tekort hieraan heeft een negatieve invloed op de chronische pijnpatiënt.

De depressie gaat algemeen verlammend werken op al wat de persoon onderneemt. Het lijkt altijd bergop te zijn.

Wat te ondernemen?

Voor een chronische pijnpatiënt is het van belang om in beweging te blijven, om te zorgen dat men niet in de neerwaartse spiraal komt door altijd minder en minder te doen. Een slecht functionerend lichaam is altijd minder bestand tegen pijn.

Alle maatregelen op pijn te verminderen zijn dubbel zo moeilijk wanneer je depressief bent.

Het voorstel van de prof. is dan ook om te werken met pillen en praatsessies

Als men te gedeprimeerd is, is de blokkering zo groot dat het niet helpt om enkel te praten. Men heeft een extra duwtje nodig, wat bereikt wordt met pillen, om het vliegwiel weer draaiende te krijgen.

Nadien kan men de medicatie terug afbouwen en kan men starten met praatsessies.

Soorten medicatie:

- oude antidepressiva(redomex): in hoge dosis dienen ze voor depressies in lage dosis werken ze pijverminderend en slaapbevorderend. De neven- verschijnselen wegen echter door: droge mond, versnelde hartslag, opstopping.

- SSRI: (prozac, sepramil) deze antidepressiva hebben minder nevenwer- kingen en worden gebruikt om het zenuwstesel te versterken en de energie beter te laten vloeien.

- A-typische antidepressiva: (trazolan) worden gebruikt om de slaapkwali- teit te verbeteren.

Een voordeel van antidepressiva is het feit dat ze niet verslavend werken. Een antidepressivum is niet hetzelfde als een kalmeringsmiddel. Een kalmeringsmiddel vermindert de prikkelbaarheid van het zenuwstelsel.

Hoe herken je nu depressie?

1° de persoon in kwestie wil ontkennen dat hij overbelast is, maar kan niet alles op een rij zetten.

2° de persoon raakt uitgeput, zijn energie blokkeert en er komen lichamelijke klachten bij: spierstijfheid, slaapstoornissen. Het regelsysteem dat zorgt voor het op peil blijven van het zenuwstelsel is in de war, waardoor bepaalde stoffen zoals seretonine niet meer worden vrijgemaakt. Dit heeft een invloed op onze biologische klok.

3° de persoon heeft geen zin meer, is somber, de activiteit daalt, evenals de eetlust.

Ondanks al het voorgaande wordt depressie beschouwd als de best behandelbare psychische stoornis.

Dit betekent dat je met de juiste combinatie van praten en pillen uit de diepe put komt.

80% van de patiënten herstelt volledig na verloop van enkele maanden. Het effect van pillen moet reeds vanaf 10 dagen( max. 4 weken) zichtbaar zijn.

15% van de patiënten lijdt echter aan therapieresistente depressie waardoor in combinatie met medicamenten ook andere technieken worden toegepast.

5% blijft lijden aan chronische depressie( let wel hier gaat het meestal om lichte vorm van depressie)

Opmerking: als het vliegwiel weer normaal drait, is men niet immuun voor depressies. Men blijft er levenslang kwetsbaar voor. Men heeft een gevoelig stemmingsregulerend systeem.