Pijnbestrijding en de morfinepomp.

Dr. Morlion, coördinator van het pijncentrum Gasthuisberg te Leuven.
Voordracht bij ‘t LICHTPUNTJE op 28 oktober 2000.

Tijdens zijn opleiding in het buitenland, heeft Dr. Morlion gewerkt in een afdeling voor chronische pijnpatiënten, acute pijnpatiënten en kankerpatiënten. Op basis van de ervaringen besloot hij zich te specialiseren in de pijnbestrijding.
Hij werd geconfronteerd met de beperkingen van de pijnbehandelingen en daarover wilde hij ons zijn bevindingen meedelen.
Hij begon met ons te waarschuwen dat voor velen van ons de morfinepomp geen blijvende oplossing is:
"We moeten eerlijk zijn en de mogenlijkheden, de beperkingen en de nevenwerkingen van tevoren durven bespreken".

Wat is pijn?

• Pijn is een gevoelsprikkel.
• Pijn is een emotionele ervaring:
› Iedereen ervaart pijn op verschillende manieren
› Eenzefde pijnprikkel heeft niet bij iedereen hetzelfde effekt
• Acute pijn heeft een alarmfunctie: er is iets mis!
• Bij chronische pijn valt de alarmfunctie weg.
• Tussen de zenuwbanen zitten veel verschillende schakelingen; bij langdurige pijn gaan die schakelingen veranderen met als gevolg dat bepaalde medicaties niet meer of verminderd werken.

Pijngedrag en de gevolgen ervan.

Onder pijngedrag verstaan we alles wat de pijnpatiënt doet en waaraan de buitenwereld kan zien dat hij/zij pijn heeft. Dat neemt uiteraard vele vormen aan zoals: drang om te bewegen of juist niet durven bewegen, gaan liggen, gezichtsuitdrukking, klagen, alleen willen zijn, pijnstillers nemen...
Doordat de patiënt minder kan heeft hij ook minder sociaal kontakt, ook veroorzaakt doordat hij weronbekwaam wordt. Zo komt hij in een sociaal isolement en er ontstaan soms relationele problemen met de partner, de gezinsdsleden, de vrienden,...
Als er dan nog financiële problemen bijkomen en men weinig zicht heeft op de toekomst komen we terecht in een neerwaartse spiraal die kan leiden tot depressie.

Vandaar:

Pijntherapie vraagt meer dan alleen maar techische en medische prestaties:
Heel de persoon (en zijn omgeving) lijdt.
Ook psychische en sociale benadering is dus nodig om die neerwaartse spiraal terug omhoog te draaien.

Er zijn verschillende soorten pijn die elk een eigen pijnmedicatie vragen.
• Bij pijn die normaal op prikkeling van zenuwen ontstaat helpen de klassieke pijnstillers meestal wel en werken ze ook heel snel. Die behandeling is dus niet zo moeilijk.
• Bij de zogenaamde zenuwpijnen, waarbij er een beschadiging is van het zenuwstelsel, helpen de gewone pijnstillers meestal niet.
Bij deze pijnen werken de anti-depresiva pijnstillend. Problemen die zich kunnen
voordoen: het duurt lange tijd alvorens ze werken, er zijn veel nevenwerkingen en niet bij iedereen werkt deze vorm van medicatie. Het is een lang zoekproces en veel uittesten.
Soms komt men dan bij morfine terecht.

Maar: als morfine(onder de vorm van pillen) zou helpen tegen die zenuwpijn moeten we zulke hoge dosissen geven met als gevolg dat er veel bijwerkingen zijn.
Dit is dan ook vaak geen oplossing: er is wel pijnvermindering maar vaak geen verhoging van de levenskwaliteit.

Bij chronische pijnbehandeling is de medicatie, onder de vorm van pilletjes, uiteindelijk maar een klein onderdeel van de behandelingsweg.
• Sommige patiënten kunnen we helpen met individuele pijntherapie, dit onder de vorm van bepaalde inspuitingen die zenuwen blokkeren of ontzenuwen. Dit helpt in 30% van de gevallen als men er redelijk vlug bij is. Het is meestal het proberen waard.
• Als deze behandeling na 3 à 4 pogingen niet werkt heeft het geen zin om verder te behan delen.

De Morfinepomp:

Als alleen morfine als medicatie overblijft, kan men gebruik maken van de morfinepomp.
Het grote voordeel van dit systeem bestaat erin dat er een minder hoge dosis dient ingenomen en derhalve de nevenwerkingen minder groot zijn.

Vooraleer een dergelijk systeem definitief bij een patiënt wordt ingeplant, dienen er voorafgaandelijk een hele reeks tests uitgevoerd te worden om te zien of het systeem wel het bedoeld effect teweegbrengt, het verdragen wordt door de patiënt, enz...

Het apparaatje is een technisch hoogstandje, waarvan de diverse op de markt bestaande typen nog verder worden ontwikkeld en geperfectioneerd.
Het bestaat hoofdzakelijk uit een reservoirtje en een pompje met een computergestuurd doseringssysteem.
Na implanting worden de dosissen gestuurd met behulp van een zendertje(zoals de afstandsbediening van een TV) waarvan de basisinstelling(min/max) wordt ingesteld door de behandelende geneesheer en de dosis kan in overleg met de arts eventueel aangepast worden.
Uiteraard dient men periodiek te gaan ‘bijtanken' als het reservoirtje leeg is. Dit gebeurt via een eenvoudige behandeling in het hospitaal.

MIREILLE en haar ervaring met haar morfinepomp:

Na de pauze volgde een samenspraak tussen Dr: Morlion en Mireille. Zij stelde, vanuit haar persoonlijke ervaring met haar morfinepomp, de dokter een aantal vragen rond de morfinepomp.
Uit dit gesprek vermelden we hier enkele interessante bevindingen:

Communicatie:

• Een goede en ‘volledige' inlichting van de dokter naar de patiënt toe is van het grootste belang: het vertrouwen van de patiënt in het voorgestelde systeem dient te groeien
• De patiënt dient naar de dokter toe eveneens de gelegenheid te krijgen om in alle eerlijk heid en vrijheid te kunnen praten.
• Deze gesprekken moeten gevoerd worden in een voor de patiënt'verstaanbare' taal.

Morfinepomp:

› Het is reeds bewezen dat de werking op korte tijd veilig is. Maar welke effecten er al dan niet zullen zijn op lange termijn kennen we nog niet.
› Het implanteren betekend niet altijd dat het afgelopen is met de chronische pijn.
› Soms vermindert de werking na jaren en moet men toegeven dat ze niet meer voldoende bijdraagt tot de verbetering van de levenskwaliteit legt men de pomp stil.
› Voor de terugbetaling van de pomp moet men aan bepaalde voorwaarden voldoen. Er moet een comité van drie artsen over beslissen waaronder een anesthesist, een neurochirurg of chirurg en een psychiater. Monenteel wordt slechts één type pomp terubetaald. Andere en kleinere pompen dienen zelf betaald.
› De pomp wordt meestal geplaatst tussen de bekkenkam en het ribbenrooster aan de voorste buikwand.
› Bij magere mensen is de pomp dikwijls uitwendig voelbaar.
› Er zijn wel echt gevaren i.v.m. zwangerschap. Daarom is een veilige vorm van anticoncep tie noodzakelijk.
› Om niet voor onaangename verrassingen te komen staan moet elk ziekenhuis dat morfine pompen plaatst ervoor zorgen dat er een sluitend systeem opgesteld is om op elk moment elke patiënt te kunnen helpen om het reservoir van zijn pomp te kunnen bijvullen.

Komt er een alternatief product voor morfine?

Er gaan producten komen die men ook via die pomp zal kunnen geven die mogelijkerwijze met minder nevenwerkingen hetzelfde effect zullen hebben of andere effecten zullen hebben. Laat daarom, als je lichaam het toelaat, de pomp zitten als ze uitgeschakeld wordt. Ze kan dan later terug in werking gezet worden met een ander product.

Zijn er nog vragen?

Uiteraard zullen hier en daar nog wel vragen en vraagjes zijn blijven hangen. Toch denken wij dat deze boeiende namiddag ons heel veel heeft bijgeleerd en er op vele plaatsen weer wat ‘Lichtpuntjes' werden aangestoken.

----------------------