De PIJNPOMP - Wat is dat . . . en wanneer kom je ervoor in aanmerking ?

Op 19 februari hadden wij Dr. Morlion te gast.
Wij hebben het toen gehad over o.a. de "pijnpomp".

Dr. Morlion, is hoofdcoördinator van het pijncentrum Gasthuisberg te Leuven.
Tijdens zijn opleiding in het buitenland, heeft Dr. Morlion gewerkt in een afdeling voor chronische pijnpatiënten, acute pijnpatiënten en kankerpatiënten. Op basis van de ervaringen besloot hij zich te spe-cialiseren in de pijnbestrijding.
Hij werd geconfronteerd met de beperkingen van de pijnbehande-lingen en daarover wilde hij ons zijn bevindingen meedelen. Hij be-gon met ons te waarschuwen dat voor velen van ons de morfine-pomp geen blijvende oplossing is: "We moeten eerlijk zijn en de mo-gelijkheden, de beperkingen en de nevenwerkingen van tevoren dur-ven bespreken".

Wat is pijn ?

Pijn is een onaangename gewaarwording die gepaard gaat met feitelijke en mogelijke weefselbeschadiging. De verwerking van pijnprikkels vindt plaats in de hersenen, die in verbinding staan met de verschillende delen van het lichaam via het ruggenmerg en een netwerk van zenuwen. Elke zenuw heeft receptoren (soort ontvangstsysteem voor signalen van buitenaf) die prikkels opvangen en doorgeven naar de volgende zenuw tot de prikkels de hersenen bereiken. De hersenen ontvangen en interpreteren deze prikkels en zenden een signaal terug zodat ons lichaam op een gepaste wijze kan reageren. Pijn is altijd een alarmsignaal. Sommigen kinderen worden geboren zonder pijn-ervaring. Dit is steeds een gevaarlijk toestand. Deze kinderen zenden geen signalen uit bv. verwonding en ontsteking en sterven hieraan. Pijnsysteem is dus levensnoodzakelijk.

Acute versus chronische

Acute pijnklachten zullen vaak snel verdwijnen, van zodra er genezing is op-getreden.
Acute pijn is een waardevol alarmsignaal met duidelijke symptomen.
In sommigen gevallen kunnen pijnklachten echter blijven voortbestaan, zelfs wanneer het oorspronkelijke letsel reeds lang verdwenen en genezen is.
Hierbij verliest pijn zijn beschermende, waarschuwende functie en wordt als het ware een ziekte op zich. Indien pijnklachten meer dan 6 maanden aan-wezig blijven spreekt men van chronische pijn. De relatie tussen de oorzaak en de pijn is hierbij volledig verloren en de pijn bestaat dus helemaal op zich en vereist dan ook een eigen specifieke behandeling.

Pijnbestrijding

Medicatie is het belangrijkste middel tegen pijn. Zo'n 30 jaar geleden was er nog geen onderzoek naar middelen tegen pijn. De laatste jaren echter is er een grote stap voorwaarts te bespeuren in het wetenschappelijk onderzoek en de ontwikkeling van medicatie voor pijnbestrijding.
Pijnmedicatie kunnen we onderverdelen in 3 groepen nl.
Paracetamol bv. Dafalgan
Ontstekingsremmers
Morfinepreparaten : pijnstillers op basis van codeïne, tramadol
Anti-neuropatica = anti-depressiva
Hierbij behoort ook heroïne wat echter veel neveneffecten kan hebben.
De nevenwerkingen van morfinepreparaten kunnen soms erg storend zijn.
De belangrijkste nevenwerkingen zijn : - obstipatie (verstopping)
misselijkheid en braken
moeheid en slaperigheid
verwardheid
urineretentie
jeuk
ademhalingsdepressie
fysische afhankelijkheid

De pijnpomp.

Als alleen morfine als medicatie overblijft, kan men gebruik maken van een morfinepomp. De pijnpomp of morfinepomp is een apparaat om de pijn op een andere manier te bestrijden.
Het grote voordeel bestaat erin dat men met een minder hoge dosis en veel gerichter de pijnkan bestrijden. De pijnpomp wordt meestal geplaatst tussen de bekkenkam en het ribbenrooster aan de voorste buikwand.
Het apparaatje bestaat hoofdzakelijk uit het reservoirtje en een pompje met een computergestuurd doseringssysteem. Via een catheter wordt het medi-cijn tot in het wervelkanaal gebracht. Na inplanting worden de dosissen be-stuurd met behulp van een zendertje waarvan de instelling wordt bepaald door de behandelende geneesheer.
De dosis kan in overleg met de arts eventueel aangepast worden. Er zijn en-kele verschillende types op de markt die nog steeds verder worden ontwik-keld en geperfectioneerd.
Voor de terugbetaling van een pijnpomp moet men aan bepaalde voorwaar-den voldoen. Een comité van drie artsen moet hiervoor de toestemming ge-ven waaronder een anesthesist, een neurochirurg en een psychiater. In eer-ste instantie wordt er steeds een externe pijnpomp geplaatst voor een perio-de van 4 weken.
Elk ziekenhuis dat morfinepompen geplaatst moet ervoor zorgen dat men op elk moment elke patiënt kan helpen om het reservoir te kunnen bijvullen of storingen kan oplossen. Soms vermindert na jaren de goede werking van de pomp en moet deze verwijderd worden.

Vragen en bedenkingen.

Hoe kan men op een comfortabele en veilige manier ontwennen ?

-lichaam zuiveren en terug starten met lage dosis.
-nooit plots medicatie stopzetten op eigen houtje.
-Onmiddellijk overschakelen op ander morfine-preparaat.
-gecontroleerde ontwenning kan in ziekenhuis tijdens een 14-daagse
opname. Soms ken het wel noodzakelijk zijn om morfine plots stop te
zetten (moet steeds onder medisch toezichtgebeuren).
-tijdelijk overschakelen van morfine op methadon.

Mag men samen met een pijnpomp nog andere medicatie gebruiken ?

Strikt genomen kan dit wel bv. bij slecht resultaat via pijnpomp. Er is geen echte contra-indicatie om nog andere medicatie te gebruiken.
Bij chronische pijnproblematiek kan men best geen medicatie in druppelvorm gebruiken omdat deze te kortwerkend is.

Is een pijnpomp combineerbaar met een lumbostaat ?

In dit geval moet de lumbostaat technische goed gecontroleerd worden in verband met knelpunten. Een lumbostaat mag enkel gebruikt worden als dit strikt noodzakelijk is en best zo kort mogelijke tijd.

Wat is de toekomstvisie op pijnmedicatie ?

Op lange termijn : er wordt enorm veel onderzoek gedaan naar nieuwe me-dicatie. Momenteel loopt in Leuven een onderzoek i.v.m. 4 nieuwe medica-menten die binnen een periode van 6 jaar beschikbaar zullen zijn.
Op korte termijn : er komt een nieuwe variant op Neurontine (vooral voor zenuwpijnen) dat zeer goed verdragen wordt.
Ook komt er een nieuwe grote pleister met hoog geconcentreerde medicatie voor pîjn op een klein gebied.
Na 14 dagen op proef moet men zekerheid hebben op de goede werking van een medicijn.

Is een goed behandelende pijnpatiënt op termijn goedkoper voor de overheid ?

Dit is zeker zo. Bij goede behandeling komt men vlugger terug in het sociale circuit.

Ben ik rijvaardig tijdens de behandeling met Durogesic (morfine) of pijnpomp ?

Men is steeds zelf verantwoordelijk voor zijn rijgedrag.
Bij controle op de weg wordt eerst getest of je teveel gedronken hebt.
Is dit niet geval en vertoon je toch vreemd gedrag dan zal er een bloedaf-name plaatsvinden. Blijkt hierbij dat je sporen van morfine in je bloed hebt dan ben je strafbaar op grond van overtreding van de drugwet nl. rijden on-der invloed !

Muziek als medicijn

Muziektherapie bestaat al eeuwen, maar wordt nu ook meer en meer in de klassieke geneeskunde toegepast, vooral als hulpmiddel voor pijnbestrijding.
Vierduizend jaar geleden lieten Hindoestaanse artsen tijdens operaties zach-te, kalmerende muziek spelen door muzikanten.
Luisteren naar muziek heeft effect op lichaam en geest.
Het kan stimuleren of kalmeren, ons verkwikken of doen huilen. Maar nu staat ook vast dat muziek je pijn verlicht. Dat is wetenschappelijk bewezen door talrijke studies aan de Universiteit van Salzburg in Oostenrijk.

In België is Dr. Bart Morilon anesthesioloog en coördinator van het Pijncentrum van het UZ Gasthuisberg Leuven.
Onder zijn leiding wordt muziek sinds een tijd gebruikt in de afdeling chronische pijnlijders.

Symfonietje van Mozart of heavy metal?

In een pijncentrum komen mensen terecht die al jaren pijn hebben. Ze hebben al een hele reeks onderzoeken en operaties achter de rug, en toch blijft
die pijn. Die pijn is chronisch geworden. Dat betekent dat er een ongevoelig-heid in het zenuwstelsel is ontstaan, voornamelijk ter hoogte van het rug-genmerg en de hersenen. Door die verandering in het zenuwstelsel nemen bepaalde stoffen in het bloed af. Je kan dat tot op zekere hoogte compense-ren door de nog aanwezige stoffen aan te zwengelen om het evenwicht te herstellen. Daar bestaat medicatie voor. Maar nu is gebleken dat muziek ten dele hetzelfde effect kan bereiken.
De Universiteit van Salzburg stelde dit vast. Ze deden experimenten met di-verse muziekstijlen op patiënten met chronische rugpijn. De patiënten kre-gen in een aparte ruimte een koptelefoon op het hoofd, en hun hersenactivi-teit als reactie op de muziek werd gemeten. Het was heel duidelijk dat be-staande melodieën emoties opwekken. Maar dat is nu net niét de bedoeling, want emoties verhinderen dat je je ontspant. Mozart wekte bij sommige af-keer op, bij anderen euforie. Bij heavy metal steeg de bloeddruk, meestal gingen mensen sneller ademen. Maar de muziek moest ontspannen, want enkel dan maakt ons lichaam pijnstillende stoffen vrij.
Klanken uit de natuur.

Na allerlei experimenten kwam men eindelijk bij de oplossing: instrumenten die ook in esoterische middens worden gebruikt- gongs, klankschalen, cimbalen, didgeridoos- ontspanden iedereen. Met die klanken hebben de Salzburgse wetenschappers een muziekstuk van vijfentwintig minuten samengesteld, en daarmee boeken ze resultaat.
De patiënten ontspannen zich en komen in een ander bewustzijnstoestand. Dat effect op zich is al verlichting. Maar hun hersenen maken , gestimuleerd door de geluiden, ook pijnstillende stoffen aan (onder meer serotonine, nor-adrenaline, endorfine en hormonen).
Op PET-scans, die precies weergeven welke hersendelen geactiveerd worden, zie je dat heel goed: alle pijnonderdrukkende centra van de hersenen wor-den actief. Experiment bevestigt dat bij patiënten met deze muziek, na een operatie, hun bloeddruk en hartslag, merkbaar stabieler is, ze hebben min-der stresshormoon in hun bloed. Daardoor kunnen ze het stellen met een lagere dosis pijnstillers.
Belangrijk om te vermelden is dat de positieve invloed bij iedereen optreedt, of je het nu gelooft of niet.

Slaap zacht.

Muziek met natuurlijke instrumenten werkt zo sterk op je lichaam in dat het spontaan tot meer zelfgenezing in staat is. Normaal gebeurt dit uitsluitend met pijnstillers; in combinatie met muziek is er minder medicatie nodig.
Dr. Morlion: "Muziek werkt niet zo krachtig als medicatie. Een morfinepreparaat werkt als een soort boost, maar dan heb je ook bijwerkingen die niet altijd even aangenaam zijn, of er kan gewenning optreden. Muziektherapie heeft totaal geen schadelijke bijwerkingen. Het enige effect dat je kan hebben is dat de patiënt inslaapt. Dat is dan een verdienste, want chronische pijnpatiënten krijgen dikwijls slaapstoornissen. Een betere slaap geeft meer spierontspanning, meer recuperatie, weerbaarheid, en minder secundaire pijnen als gevolg van verkrampte houding."
Muziektherapie is uiteraard niet zaligmakend, maar het kan prima werken als aanvullende, ondersteunende therapie.
Dr. Morlion: "Muziektherapie zal nooit het volledige gebruik van medicatie wegnemen, maar het kan er wel voor zorgen dat een patiënt met minder pijnstillers evenveel levenskwaliteit heeft. Misschien zelfs meer. Genezing bereiken we maar bij een kleine groep. We kunnen de pijn onder controle houden. Mits goede begeleiding van de patiënt enerzijds en zelfdiscipline van de patiënt anderzijds. De patiënt minder afhankelijk maken van specialist of huisarts. Pijntherapeuten zijn daarom altijd op zoek naar therapieën die de patiënt thuis kan toepassen en die op geen enkele manier schadelijke effecten hebben. In die zin is muziektherapie ideaal."


Onderzoek aan de afdeling Speciale Zorg voor Pasgeborenen in het ziekenhuis van Dorset in Engeland bewijst dat het voortduren afspelen van een bandje met eenvoudige pulserende geluiden helpt om te vroeg geborenen in leven te houden.

Even duidelijk.

Hoofddoel van een klanksessie is aan te sluiten bij de trilling van de kosmos. Zo streven we naar een gevoel van tevredenheid en ontspanning, het wegwerken van blokkades en het herstellen van het innerlijke evenwicht. Tijdens de sessie volg je de trilling naar je binnenste toe. De trillingen van de klanken herstellen je levensenergie. Je komt meer in harmonie met jezelf, ne daardoor kan je beter met je pijn omgaan.

Tibetaanse klankschalen:
staan bekend als 'zingende schalen' komen ook vaak uit Nepal, India en Bangladesh. De echte oude klankschalen bestaan uit zeven metalen en bren-gen harmonische klanken met twee of drie hoofdtonen voort.
De gong:
is een metalen schijf, en behoort tot de oudste en belangrijkste instrumenten van Zuidoost-Azië. Je slaat ertegen met een houten lepel.
Cimbalen:
zijn dikke, bronzen schijven die je in het midden vasthoudt, zodat de handen vrij kunnen vibreren. De klankeffecten gaan van delicaat en zacht naar luid en hard. Ze worden in bijna elke muziekstijl gebruikt, vaak als onderdeel van een drumstel.
De didgeridoo:
Is typisch voor de Australische aboriginals. Het is een polsdikke buis uit ba-boe of eucalyptus die op natuurlijke wijze door termieten werd uitgehold, en heeft een mondstuk uit bijenwas. Uit deze blaaspijp komen diepe, vibrerende tonen. De geoefende speler kan er heel veel klankvariaties uit halen.

Voor meer informatie omtrent het voorgaande en Dokter Morlion kan U kontact opnemen met Susan Broeckmans Verpleegkundig Pijnspecialist, UZ Leuven Tel.: 016 34 8740

Met onze dank aan Ariane